Zorg In Natura

In september 2004 schreef ik onderstaande column in VDZ Magazine.

Volgens het woordenboek der Nederlandse taal betekent in natura in waren of producten. Niet in geld staat er dan expliciet bij.  Freek de Jonge deelde zijn publiek al in een van zijn eerste shows mede dat de uitgereikte consumptiebonnen geheel naar eigen inzicht kunnen worden besteed aan een kop koffie en een gevulde koek.  Aan het eind van de negentiende eeuw kwam een minister met een wetsvoorstel om werkgevers te verbieden loon uit te betalen in natura in plaats van in geld. Het debat dat vervolgens in de Tweede Kamer is gevoerd had veel weg van de debatten die honderd jaar later zijn gevoerd over de invoering van de PGB. Als de arbeiders in echt geld uitbetaald zouden worden gaan ze er vast geen eten van kopen voor hun vrouw en kinderen. Gelukkig is de Tweede Kamer toen wel in meerderheid akkoord gegaan met het wetsvoorstel. Alleen in de liefdadigheid werd en wordt het naturastelsel nog volop gepraktiseerd. In het kader van de bijstand kregen cliënten in de vijftiger en zestiger jaren van de twintigste eeuw bonnen om schoenen of een wasmachine te kopen bij bepaalde leveranciers. Soms krijgen drugsverslaafden nog dit soort bijstand. Tegenwoordig zijn alle uitkeringen overschrijvingen naar een bank of girorekening. Het naturastelsel is per definitie een betutteld systeem dat niet meer past in de eenentwintigste eeuw. De emancipatie van de moderne burger is zodanig gevorderd dat het naturastelsel een anachronisme is geworden. Alleen niet in de zorg en dat is op zijn zachtst gezegd merkwaardig en een fenomeen waar bij stil gestaan moet worden in het kader van de modernisering van de AWBZ. Allereerst een paar feiten. Het aantal PGB-houders is sinds de invoering per 1 april 2003  AWBZ-breed een snelgroeiende groep en telt inmiddels 70.000 houders. De omzet zal naar verwachting eind 2004 boven de 800 miljoen euro uitkomen. Per Saldo, de vereniging van budgethouders, noemt het PGB vraagsturing met stuurbekrachtiging. Ik ben het daar mee eens, vraagsturing is de uitdaging voor de modernisering van de AWBZ. Een tweede feit is dat PGB-houders uitzonderlijk tevreden klanten zijn, terwijl ze 25% minder budget krijgen dan een instelling. Daar zit dus een groot besparingspotentieel. Onlangs is weer eens aangetoond,  door het SCP in opdracht van het College van Zorgverzekeringen, dat ouderen die thuis blijven wonen de samenleving aanzienlijke kosten besparen en de kwaliteit van leven hoger wordt gewaardeerd. Een tweede feit is dat PGB-houders maar 80% van hun toegekende budget daadwerkelijk gebruiken. Als de hele AWBZ wordt uitgekeerd als PGB, kunnen we bijna 50% op de kosten besparen! Afschaffing van het naturastelsel levert de samenleving dus geweldige voordelen op. De kosten worden structureel aanzienlijk minder en de kwaliteit van leven verbetert substantieel. Ik vind dat de dominante bekostigingswijze voor de WMO het persoonsgebonden budget moet zijn. Dan maken we goede slag richting echte vraagsturing in de zorg en dat willen we toch allemaal, ook directeuren en bestuurders in de zorg. 

Inmiddels is de WMO ingevoerd en zijn ruim 40.000 budgethouders met huishoudelijke zorg uitgestroomd naar de WMO. Eind 2008 is het aantal budgethouders gestegen naar 105.000 personen. De omzet aan PGB in de AWBZ zal in 2009 2,2 miljard euro bedragen. Een antrekkelijke groeimarkt met hoogwaardige werkgelegenheid en een belangrijke maatschappelijke functie. Daar krijgt een kredietcrisis geen vat op.

U kunt reageren op dit nieuws door een mail te sturen naar frisoteerink@bestuursadvies.nl