Het jaar 2013 is spectaculair begonnen voor de intramurale ouderenzorg. Vanaf 1 januari worden er door het CIZ geen indicaties voor zorg met verblijf afgegeven voor de lichte zorg, in het jargon de zorgzwaartepakketten (ZZP’s) 1 en 2. Vanaf 1 januari 2014 geldt dat ook voor ZZP 3 en waarschijnlijk ook 4, afhankelijk van het verloop van deze voor de sector ingrijpende maatregel.
Waarom ingrijpend? Deze maatregel leidt ongetwijfeld tot structurele leegstand in vooral de verzorgingshuizen en woonzorgcentra. Door sommige bestuurders wordt daar ook al op gestuurd. Zij maken afspraken met de zorgkantoren over het financieren van de leegstandsverliezen. Andere bestuurders zijn nog vol ongeloof. Zij denken dat het volk, en dus de politiek, in opstand komt als zij er achter komen dat het door hun zo gewenste plekje in het verzorgingshuis niet meer bereikbaar en beschikbaar is.
Zijn er nog andere mogelijkheden dan sturen op leegstand? Ik denk van wel en wel om de volgende reden.
Een belangrijk verschil tussen een indicatie voor zorg zonder verblijf (i.c. thuiszorg) en een zorgindicatie met verblijf (ZZP) is de behoefte aan hulp op afroep, c.q. de ongeplande zorg. In onze woonzorgcentra en verpleeghuizen is het aanbod aan zorg 24 uur per dag beschikbaar en bereikbaar. Met een enkele druk op de knop ( niet voor niets zusteroproep genoemd!) kan zorg worden ingeschakeld bijvoorbeeld voor hulp bij toiletgang, bij opstaan of naar bed gaan. Voor veel mensen een geruststellende gedachte; hulp is zeer nabij. Is zo een voorziening exclusief voor de intramurale sector of is dit ook bereikbaar voor de thuiswonende oudere? De sociale alarmering komt in de buurt, maar leunt vooral op de mantelzorg. De professional is de laatste instantie die vaak komt als het al min of meer te laat is. Dit is m.i. de uitdaging voor de sector. Niet dat lege appartementje van 30 m2 met een veel te hoge huur proberen te verhuren, maar de thuiswonende ouderen 24 uur beschikbaarheid van zorg op afroep aanbieden. De infrastructuur is aanwezig, moet alleen nog worden ‘uitgebouwd’ naar buiten. Niet met draad, maar met internet. Dan komt ongeplande zorg ook binnen bereik van thuiswonende ouderen, gewoon met behulp van Zorg op Afstand, met hulp van internetapplicaties op basis van min of meer open standaarden maar vooral hardware onafhankelijk.
Een belangrijke voorwaarde is wel dat iedere intramurale plaats die verdwijnt één op één wordt vervangen door een extra levensloopbestendige woning. Als dat niet gebeurt krijgen we weer woningnood onder de arme ouderen.
Friso Teerink is sociaal gerontoloog en lid van Seniorenschap