Finse ouderenzorg, veel professionele scharrelruimte

In Juni 2007 organiseerde Friso Teerink een studiereis naar Finland. Met een tiental directeuren uit de Nederlandse ouderenzorg bracht hij een bezoek aan Turku, een stad van ruim 175.000 inwoners, Raisio, een stadje van 24.000 inwoners en Perniö een plattelandsplaatsje met 6000 inwoners. De gemeenten zijn in Finland verantwoordelijk voor het beleid en de uitvoering van de ouderenzorg. Het brede maatschappelijke middenveld van particulier initiatief ontbreekt in Finland.
Zoveel mogelijk thuis
In alle bezochte gemeenten  is uitgangspunt dat ouderen als regel thuis wonen. De organisatie van de zorg is daar helemaal op gericht. Turku heeft 800 intramurale plaatsen verpleging en verzorging op 5 locaties. Turku telt 30.336 inwoners die ouder zijn dan 65 jaar. Dat betekent dat 2.6 % intramuraal woont. De thuiszorg is sterk ontwikkeld en eenvoudig georganiseerd. De indicatie wordt gedaan door een verpleegkundige, bijgestaan door een gemeentelijke commissie waarin ook een arts is vertegenwoordigd. De professionele scharrelruimte van deze verpleegkundige is heel groot en staat ook politiek niet ter discussie. De mantelzorg wordt op twee manieren ondersteund. Allereerst doordat mantelzorgers financieel worden beloond. Dat gebeurt in drie klassen. Wie weinig mantelzorg verricht krijgt € 300 per maand. Wie gemiddeld zorgt krijgt € 400,- en wie veel mantelzorg geeft krijgt € 600,- per maand. De criteria liggen vast en in de drie bezochte gemeenten is deze regeling operationeel, maar met verschillende bedragen. De tweede vorm van ondersteuning is een uitgebreid aanbod van dagverzorging en tijdelijke opnamen.
Ouderen worden ook thuis bezocht, speciaal de tachtig-plussers krijgen minimaal een keer per jaar huisbezoek van de gemeentelijke dienst ouderenzorg. Zelfs in het dunbevolkte platteland slagen de gemeenten er in om institutionele zorg te voorkomen. In Perniö was een klein verzorgingshuis met 29 plaatsen. Sinds de komst van een nieuwe dokter waren er tien plaatsen onbezet. Deze doktor heeft als missie ouderen zo lang mogelijk in de eigen omgeving laten en daar de zorg organiseren. De leegstand was geen probleem maar een financiële meevaller. Het overbodige personeel, in gemeentelijke dienst, kon eenvoudig worden ingezet in de zorg thuis.
De derde sector
Ook in Finland vindt de politiek dat ouderen moeten kunnen kiezen en wordt het ontwikkelen van een ander aanbod gestimuleerd. Dat is echter geen succes. De zogenaamde derde sector komt niet of nauwelijks van de grond. In Turku is een particulier huis, dat wordt geëxploiteerd door een liefdadigheidsorganisatie die zich het lot aan trekt van Finse veteranen uit de Tweede Wereldoorlog. Die doelgroep sterft langzaam uit en nu bieden ze ook huisvesting en verzorging aan ‘gewone’ ouderen. In de andere bezochte gemeenten is de gemeente monopolist en niemand vindt dat erg.
Finse organisaties zijn platte organisaties, met veel meewerkende voorvrouwen en korte lijnen. De directeur is de spil in de organisatie. De bezochte instellingen waren gastvrij en warm en heel open. De bewoners werden actief betrokken bij ons bezoek.
Sauna en Nokia
De sauna maakt een structureel onderdeel uit van de het zorgaanbod. In ieder Fins verzorgingshuis vind je een rolstoeltoegankelijke sauna. De sauna hoort bij de Finse cultuur en maakt nog steeds een integraal onderdeel uit van het Finse leven. Onder jongeren leeft het niet zo, maar de Finse oudere kan niet zonder zijn sauna. Finland is ook het land van Nokia en Finnen hebben ook iets met techniek. Technologie en zorg is een thema en we maakten kennis met een geavanceerd systeem van bewegingsdetectie. Ouderen konden met behulp van een polsbandje worden gevolgd in hun bewegingen. Zo kan slaap/waakritme worden gevolgd en geanalyseerd. In alle bezochte voorzieningen waren snoezelruimten die ook intensief werden benut. We bezochten ook een zorgcentrum waar een zogenaamde blauwe kamer was waar bewoners zich konden terugtrekken met speciale speeltjes voor de vrouwen en video´s voor de mannen. Ook daar doen de Finnen niet moeilijk over.
Toekomst
Alle bezochte gemeenten investeren in zorg thuis. Kleinschalig wonen voor dementerende ouderen staat nadrukkelijk op de agenda. Investeren in intramurale capaciteit staat niet op de agenda. Zelfs met renovatieplannen wordt door de politiek zeer terughoudend omgegaan. Ook als sprake is van sterk verouderde intramurale voorzieningen, dit tot groot verdriet van de verantwoordelijke directeuren. De kwaliteitszorg staat in de kinderschoenen en staat niet op de lokale politieke agenda.
Finland leert ons dat met een kwart van de intramurale capaciteit, de zorg goed geregeld en georganiseerd kan worden ook op het platteland in dunbevolkte gebieden. Dat vraagt flexibele organisaties, integrale concepten, een ´doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg´ mentaliteit en veel professionele scharrelruimte.

U kunt op dit nieuws reageren door een mail te sturen naar frisoteerink@bestuursadvies.nl