Kiezende Ouderen in een kansrijke omgeving (KOKO)
ingevoerd op 19-6-2008
Onder deze noemer is in de Stromen een beweging ontstaan die als doel heeft de kwaliteit van leven van ouderen die 24 uur per dag in een zorginstelling verblijven te verbeteren. De zorg staat bol van vraagsturing, vraaggericht werken, belevingsgericht werken, de klant centraal enzovoort enzovoort enzovoort. De praktijk is dat in het dagelijks leven de oudere die in een zorginstelling woont afhankelijk is van de organisatie, die bepaalt het levensritme en de mogelijkheden en vooral de onmogelijkheden. Bij de Stromen heeft men zich gerealiseerd dat zorginnovatie inhoudt dat men ook op een andere manier met elkaar moet omgaan dan men (de medewerker, de manager, de bewoner, de vrijwilliger en de familie) tot dan toe gewend was. Het KOKO-project was geboren en als resultaat is het begrip KOKO ontstaan en het KOKO-spel. In de organisatie werd gediscussieerd over de vraag of iets ‘KOKO’ was of ‘niet KOKO’, goed of fout.
Wat is KOKO
De deelnemers in het KOKO-project wisten na verloop van tijd precies wat wel KOKO was en wat niet KOKO was. Voor buitenstaanders erg moeilijk te begrijpen. De deelnemers begrepen elkaar wel omdat ze ervaringen konden delen. Omdat ze op een heel ongebruikelijke manier met elkaar zijn omgegaan. Ongebruikelijk omdat men heeft geprobeerd uit de rolverdeling manager, medewerker,bewoner te komen. Ongebruikelijk omdat men met elkaar in gesprek kwam over zaken die niet direct te maken hadden met de zorg. Men kwam met elkaar in gesprek over je eigen drijfveren, je persoonlijke behoeften, je eigen opvattingen over goed en slecht, je passie, je geschiedenis, je waarden en normen, de zin van het leven en wat kan je voor een ander betekenen, wat weet je van die ander. Hoe raar dat ook klinkt in de dagelijkse zorgverlening komen deze aspecten van het leven en het met elkaar omgaan te weinig aan de orde. KOKO probeert deze thema’s, deze manier met van elkaar omgaan, in de zorg te bevorderen, en logisch onderdeel te laten zijn van hetr dagelijks leven en de dagelijkse zorgverlening.
Zorginnovatie
VDZ Nederland wilde als beroepsorganisatie voor directies in de zorg zijn leden ondersteunen bij het doorvoeren van zorginnovatie. Een belangrijke impuls aan deze zorginnovatie is gegeven met de uitgave van de reisgids voor zingeving en levenskunst. In deze reisgidsen zijn trektochten beschreven voor managers, medewerkers en bewoners in de zorg. Trektochten voor eigen leefstijl, voor succesvol zelfstandig wonen, voor inspraak en persoonlijke betrokkenheid en voorkomen van eenzaamheid. De reisgids heeft in de Stromen het KOKO-project opgeleverd. In die zin ligt er een duidelijke ontwikkellijn. De reisgidsen zijn gebaseerd op moderne gerontologische inzichten. De Gerontologie is de wetenschap die zich bezig houdt met de vraag wat veroudering met de mens doet, wat veroudering betekent voor zorgorganisaties, wat veroudering betekent voor wijken en buurten. Wat veroudering betekent voor de inrichting van de samenleving? De veroudering, het feit dat steeds meer ouderen deel uit gaan maken van de samenleving, het feit dat mensen steeds ouder worden moet gevolgen hebben voor de manier waarop we de samenleving inrichten. Op het individuele niveau leert de Gerontologie ons dat de mensen in de laatste fase van hun leven veel belang hechten aan de kwaliteit van de sociale relaties en aan waarden in het leven en persoonlijke inspiratie. Arbeid en prestatie, de materiële situatie en de lichamelijke en geestelijke toestand spelen een ondergeschikte rol.
Stuur geven aan eigen leven.
Stuur geven aan eigen leven is voor de huidige generatie een belangrijke levenskwaliteit. De lichamelijke beperkingen stapelen zich in de loop van het leven op, maar de persoonlijke ontwikkeling gaat door. Iedere dag je eigen leven leiden, zelf beslissingen nemen en vooral keuzes maken zijn menselijke behoeften die niet verdwijnen als de lichamelijke beperkingen toe nemen. Iedereen is constant ‘in gesprek’ met zijn omgeving. Iedereen stemt af, initieert, reageert en ontwerpt iedere dag weer zijn eigen leven. Deze persoonlijke ontwikkeling kent geen leeftijdsgrenzen en wordt in ieder geval niet beperkt door lichamelijke beperkingen. De persoonlijke ontwikkeling kent groei, men leert van het leven. We noemen dat levenswijsheid. Men wordt door schade en schande wijs en als men wijs is dan heeft men de schade en de schande niet meer nodig.
De zorgtraditie.
De zorg is van oudsher lichamelijk gericht op de vraag moeten we bij uitval van lichamelijke functies ondersteunen of overnemen. Maar de zorgvrager is meer dan een mens met lichamelijke beperkingen. De zorg richt zich in veel mindere mate op de persoonlijke groei. De zorg wordt verleend in het directe contact tussen de zorgverlener en de zorgontvanger. De lichamelijkheid zorgt voor intimiteit. In deze intimiteit ontstaat een betekenisvolle relatie. Deze betekenisvolle relatie is belangrijk voor de zorgverlener en voor de zorgontvanger. De betekenis van deze relatie komt tot uiting is begrippen als intimiteit, respect, wederkerigheid, communicatie en zelfs persoonlijke toewijding. De grootste klacht van klanten en medewerkers in de zorg is het gebrek aan aandacht en geen tijd voor een praatje.
De wederkerigheid veronderstelt uitwisseling van ervaringen en inzichten, juist op het persoonlijke vlak. Deze uitwisseling is ook op hoge leeftijd en ondanks lichamelijke beperkingen heel goed mogelijk maar vindt in de zorg per definitie niet plaats.
Het KOKO-spel
Het KOKO-spel is bij de Stromen ontwikkeld als middel om de dialoog over wat zijn je drijfveren, wat zijn je ervaringen en inzichten, te stimuleren. Het gaat daarbij om de dialoog, de uitwisseling, tussen alle partijen die bij de zorg zijn betrokken. Het KOKO-spel schept een spelomgeving om op een natuurlijke en speelse manier mensen bijeen te brengen om hun persoonlijke inzichten en ervaringen te delen en zo aanknopingspunten te bieden om de organisatie en de uitvoering van de zorg te verbeteren. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat managers, medewerkers, familie en bewoners dit spel samen spelen. Het spel kent vertelkaarten die mensen op een speelse manier uitnodigen iets te vertellen over hun leven, wat ze belangrijk vinden. Er zijn organisatiekaarten die de speler uitdagen iets te vertellen over de organisatie van de zorg. Er zijn tekenkaarten, waarbij spelers wordt gevraagd iets of iemand te tekenen die voor hen heel waardevol is of is geweest. Er zijn belevingskaarten die spelers stimuleert en laat ervaren over de eigen beleving van bijvoorbeeld lichamelijke beperkingen. Het spel besteedt aandacht aan de onderlinge verhoudingen, nodigt deelnemers uit kennis en inzichten met elkaar te delen. Daartoe dien de open kaarten en de wat te doen kaarten. Het KOKO-spel beidt echter vooral veel plezier. Want de spelsituatie is geschikt om mensen uit te nodigen iets van zichzelf te geven en toch de mogelijkheid te hebben om het te relativeren. “Och, het was maar een spelletje”.
Als u meer informatie wilt kunt u een mailtje sturen naar frisoteerink@bestuursadvies.nl
Wat is KOKO
De deelnemers in het KOKO-project wisten na verloop van tijd precies wat wel KOKO was en wat niet KOKO was. Voor buitenstaanders erg moeilijk te begrijpen. De deelnemers begrepen elkaar wel omdat ze ervaringen konden delen. Omdat ze op een heel ongebruikelijke manier met elkaar zijn omgegaan. Ongebruikelijk omdat men heeft geprobeerd uit de rolverdeling manager, medewerker,bewoner te komen. Ongebruikelijk omdat men met elkaar in gesprek kwam over zaken die niet direct te maken hadden met de zorg. Men kwam met elkaar in gesprek over je eigen drijfveren, je persoonlijke behoeften, je eigen opvattingen over goed en slecht, je passie, je geschiedenis, je waarden en normen, de zin van het leven en wat kan je voor een ander betekenen, wat weet je van die ander. Hoe raar dat ook klinkt in de dagelijkse zorgverlening komen deze aspecten van het leven en het met elkaar omgaan te weinig aan de orde. KOKO probeert deze thema’s, deze manier met van elkaar omgaan, in de zorg te bevorderen, en logisch onderdeel te laten zijn van hetr dagelijks leven en de dagelijkse zorgverlening.
Zorginnovatie
VDZ Nederland wilde als beroepsorganisatie voor directies in de zorg zijn leden ondersteunen bij het doorvoeren van zorginnovatie. Een belangrijke impuls aan deze zorginnovatie is gegeven met de uitgave van de reisgids voor zingeving en levenskunst. In deze reisgidsen zijn trektochten beschreven voor managers, medewerkers en bewoners in de zorg. Trektochten voor eigen leefstijl, voor succesvol zelfstandig wonen, voor inspraak en persoonlijke betrokkenheid en voorkomen van eenzaamheid. De reisgids heeft in de Stromen het KOKO-project opgeleverd. In die zin ligt er een duidelijke ontwikkellijn. De reisgidsen zijn gebaseerd op moderne gerontologische inzichten. De Gerontologie is de wetenschap die zich bezig houdt met de vraag wat veroudering met de mens doet, wat veroudering betekent voor zorgorganisaties, wat veroudering betekent voor wijken en buurten. Wat veroudering betekent voor de inrichting van de samenleving? De veroudering, het feit dat steeds meer ouderen deel uit gaan maken van de samenleving, het feit dat mensen steeds ouder worden moet gevolgen hebben voor de manier waarop we de samenleving inrichten. Op het individuele niveau leert de Gerontologie ons dat de mensen in de laatste fase van hun leven veel belang hechten aan de kwaliteit van de sociale relaties en aan waarden in het leven en persoonlijke inspiratie. Arbeid en prestatie, de materiële situatie en de lichamelijke en geestelijke toestand spelen een ondergeschikte rol.
Stuur geven aan eigen leven.
Stuur geven aan eigen leven is voor de huidige generatie een belangrijke levenskwaliteit. De lichamelijke beperkingen stapelen zich in de loop van het leven op, maar de persoonlijke ontwikkeling gaat door. Iedere dag je eigen leven leiden, zelf beslissingen nemen en vooral keuzes maken zijn menselijke behoeften die niet verdwijnen als de lichamelijke beperkingen toe nemen. Iedereen is constant ‘in gesprek’ met zijn omgeving. Iedereen stemt af, initieert, reageert en ontwerpt iedere dag weer zijn eigen leven. Deze persoonlijke ontwikkeling kent geen leeftijdsgrenzen en wordt in ieder geval niet beperkt door lichamelijke beperkingen. De persoonlijke ontwikkeling kent groei, men leert van het leven. We noemen dat levenswijsheid. Men wordt door schade en schande wijs en als men wijs is dan heeft men de schade en de schande niet meer nodig.
De zorgtraditie.
De zorg is van oudsher lichamelijk gericht op de vraag moeten we bij uitval van lichamelijke functies ondersteunen of overnemen. Maar de zorgvrager is meer dan een mens met lichamelijke beperkingen. De zorg richt zich in veel mindere mate op de persoonlijke groei. De zorg wordt verleend in het directe contact tussen de zorgverlener en de zorgontvanger. De lichamelijkheid zorgt voor intimiteit. In deze intimiteit ontstaat een betekenisvolle relatie. Deze betekenisvolle relatie is belangrijk voor de zorgverlener en voor de zorgontvanger. De betekenis van deze relatie komt tot uiting is begrippen als intimiteit, respect, wederkerigheid, communicatie en zelfs persoonlijke toewijding. De grootste klacht van klanten en medewerkers in de zorg is het gebrek aan aandacht en geen tijd voor een praatje.
De wederkerigheid veronderstelt uitwisseling van ervaringen en inzichten, juist op het persoonlijke vlak. Deze uitwisseling is ook op hoge leeftijd en ondanks lichamelijke beperkingen heel goed mogelijk maar vindt in de zorg per definitie niet plaats.
Het KOKO-spel
Het KOKO-spel is bij de Stromen ontwikkeld als middel om de dialoog over wat zijn je drijfveren, wat zijn je ervaringen en inzichten, te stimuleren. Het gaat daarbij om de dialoog, de uitwisseling, tussen alle partijen die bij de zorg zijn betrokken. Het KOKO-spel schept een spelomgeving om op een natuurlijke en speelse manier mensen bijeen te brengen om hun persoonlijke inzichten en ervaringen te delen en zo aanknopingspunten te bieden om de organisatie en de uitvoering van de zorg te verbeteren. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat managers, medewerkers, familie en bewoners dit spel samen spelen. Het spel kent vertelkaarten die mensen op een speelse manier uitnodigen iets te vertellen over hun leven, wat ze belangrijk vinden. Er zijn organisatiekaarten die de speler uitdagen iets te vertellen over de organisatie van de zorg. Er zijn tekenkaarten, waarbij spelers wordt gevraagd iets of iemand te tekenen die voor hen heel waardevol is of is geweest. Er zijn belevingskaarten die spelers stimuleert en laat ervaren over de eigen beleving van bijvoorbeeld lichamelijke beperkingen. Het spel besteedt aandacht aan de onderlinge verhoudingen, nodigt deelnemers uit kennis en inzichten met elkaar te delen. Daartoe dien de open kaarten en de wat te doen kaarten. Het KOKO-spel beidt echter vooral veel plezier. Want de spelsituatie is geschikt om mensen uit te nodigen iets van zichzelf te geven en toch de mogelijkheid te hebben om het te relativeren. “Och, het was maar een spelletje”.
Als u meer informatie wilt kunt u een mailtje sturen naar frisoteerink@bestuursadvies.nl
Kiezende Ouderen in een Kansrijke Omgeving (KOKO)